زبان آموزی کودکان ؟ چه سنی برای شروع مناسب است؟

پرسش از زبان آموزی کودکان از سؤالاتی است که بطور پیاپی از بنده و از سایر مدرسین زبان پرسیده می‌شود. بطور دقیق‌تر اینکه چه زمانی برای شروع آموزش زبان به کودک مناسب است؟ و آیا باید برای شروع منتظر سن خاصی ماند؟

یادگیری یک زبان جدید فواید بی‌شماری دارد. این فایده‌ها فرا اجتماعی و حتی فرا فرهنگی هستند. شواهد علمی جدید نشان می‌دهند که مغز کسی که بیش از یک زبان می‌داند در وضعیتی قرار می‌گیرد که سیستم هر دو زبان با هم فعال می‌شوند؛ مخصوصا زمانی که فرد قصد ارتباط با اشخاص دیگر را دارد. این فعال شدن همزمان در قدیم به عنوان یک نقطه ضعف و خطر و ریسک منظور می‌شد و تصور بر این بود که مغز دچار یک جنگ درونی شده است و انرژی فراوانی را برای تشخیص اینکه باید از کدام سیستم استفاده کند صرف می‌کند.

فعال شدن سیستم‌ها و ریسک احتمالی در زبان آموزی کودکان

مشکل فعال شدن همزمان دو سیستم دلیلی است که باعث شده بود که متخصصین امر آموزش به والدین توصیه کنند که تا مدتی کودکان را از فضاهای چند زبانه دور نگه دارند. حتی در بین برخی خانواده‌هایی که در جوامعی چند زبانه زندگی می‌کردند شایع بود که کودکان را تا مدت ۳ سال، در منزل نگه می‌داشتند و جز در مواقع اضطرار در معرض زبانی غیر از زبان مادری قرار نمی‌دادند.

ذهنیت مستقر در بین مردمِ حتی ۳۰ سال گذشته چنین بود که چون مغز کودک هنوز به اندازه کافی رشد نکرده، توانایی تزاحم بین دو زبان را ندارد و نزاع بین سیستم‌ها باعث می‌شود که هر دو زبان تضعیف شوند و کودک نتواند زبان مادری خود را بیاموزد.

خوشبختانه اکنون می‌دانیم که این فعال شدن سیستم‌ها نه تنها به ضرر بزرگسالان و کودکان نیست بلکه به رشد آن‌ها کمک می‌کند.

اثر مثبت فعالیت سیستم‌ها در زبان آموزی کودکان و بزرگسالان

مطابق تحقیقات اخیر، اکنون می‌دانیم که فعال شدن دو زبان در مغز باعث می‌شود که بخش مربوط به تحلیل زبانی همچون عضله‌ای که در حال وزنه زدن است تقویت شود.

افرادی که به چند زبان مسلط هستند در طول روز مجبورند چند بار زبانشان را عوض کنند و در تغییر سریع سیستم‌ها سرعت عمل نشان دهند. آن‌ها ممکن است لحظاتی با برادر خود به زبان مادری صحبت کنند و لحظه‌ای دیگر با همکار خود به زبانی دیگر. بر اساس تحقیقی دیگر کسانی که به چند زبان تسلط دارند می‌توانند با سرعت بسیار بیشتر از معمول از یک فعالیت به فعالیتی دیگر تمرکزشان را تغییر دهند.

اثرِ قدرت تحلیلی کمتر مغز در زبان آموزی کودکان

امروزه می‌دانیم که یادگیری یک زبان جدید می‌تواند راهی برای تقویت توانایی مغزی و قدرت تحلیلی افراد باشد. اما سؤال این است: آیا قدرت تحلیلی بیشترِ مغزِ بزرگسالان، می‌تواند مانع یادگیری زبان شود؟ سؤال جالبیست، نه؟

طبق یک پروژه تحقیقاتی انجام شده در دانشگاه MIT شواهدی پیدا شده است مبنی بر اینکه رشد مهارت‌های شناختی و قدرت تحلیلی مغز در بزرگسالان، می‌تواند به چالشی در برابر رشد زبانیِ آن‌ها بدل شود.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که با اینکه بزرگسالان در بسیاری از فعالیت‌های مغزی و مهارت‌های ذهنی بهتر از کودکان عمل می‌کنند و توانایی شناخت و تحلیل بالاتری دارند اما در موضوعِ زبان آموزی کودکان دست بالا را دارند.

زبان آموزی کودکان در برهه حساسِ یادگیری

کودکان از پدیده‌ای به نام «دوره حساس» برخوردار هستند که از تولد تا زمان بلوغ به طول می‌انجامد. در این دوره حافظه عملیاتی کودکان یا procedural memory آن‌ها بسیار عالی عمل می‌کند. این حافظه برای جذب فعالیت‌های ناخودآگاه بسیار خوب عمل می‌کند. یادگیری مهارت‌هایی چون دوچرخه‌سواری، ژیمیناستیک نیازمند بهره‌برداری از این حافظه است.

این دوره حساس همچنین به کودکان کمک می‌کند تا جزئیاتِ ظریفی همچون تفاوت بین فعل‌ها و ضمیر‌ها و همینطور استثنائات موجود در قواعد گرامری را تشخیص داده و به خاطر بسپارند.

اما بزرگسالان به واسطه وابستگی فراوانشان به مهارت‌های شناختی و تحلیلی سعی می‌کنند بسیاری از روندهای ناخودآگاه را با تحلیل بیش از حد تحت کنترل خود درآورند. احتمالا بارها دیده‌اید که قواعد گرامری را نمی‌توان مانند اصول منطقی یاد گرفت و استثناهای فراوان و جزئیات عجیبی در بین آن‌ها وجود دارد. و اتفاقا از یافته‌های دیگر این تحقیق این بود که بزرگسالان بیشتر از کودکان نسبت به استثنا‌ها و عدم تبعیت کاربردهای واقعی از اصول گرامری حساس هستند. پیش‌تر نیز در مورد تفاوت‌های کودکان و بزرگسالان در یادگیری زبان صحبت کردیم.

زبان آموزی کودکان ؛ هر چه زودتر بهتر

نتیجه علمی صحبت‌هایی که تاکنون داشته‌ایم واضح است. کودکان از بدو تولد تا سنین بلوغ از امتیازی تکرار نشدنی برخوردار هستند. بنابراین یکی از بهترین هدایایی که والدین به کودکانشان می‌توانند ببخشند این است که با ایجاد فضای مناسب، تشویق، تفریح‌های مرتبط و حمایت، آن‌ها را به سمت زبان‌آموزی سوق دهند. به همین خاطر در بسیاری از کشورهای اروپایی سعی می‌شود که از سنین پیش‌دبستانی زبان‌های خارجی وارد سرفصل‌های درسی گردد. کشور ایالات متحده یکی از ضعیف‌ترین نتیجه‌ها را در زبان‌آموزی دارد و شاید یکی از دلایل آن ورود زبان‌های خارجی به سرفصل‌های درسی از سن ۱۴ سالگی باشد.

پس در نظر داشته باشید که زبان آموزی کودکان از همان سنین ابتدایی می‌تواند قدرت تحلیل و مهارت‌های شناختی آن‌ها را تقویت کند. در حالی که قدرت تحلیل آن‌ها در سنین آتی ممکن است مانعی برای رشد زبانیشان گردد.