افعال متعدی و لازم Transitive and Intransitive Verbs
در یک دسته‌بندی می‌توانیم فعل‌های زبان انگلیسی را به افعال متعدی و لازم تقسیم کنیم. آشنایی با این تقسیم‌بندی نیازمند شناخت مفاهیمِ گزاره فاعلی یا predicate nominative و مفعول مستقیم یا direct object است.
افعال متعدی را در زبان انگلیسی با عبارتِ transitive verbs یا همان افعال گذرا به مفعول، و افعال لازم را با عبارتِ intransitive verbs یا همان افعال ناگذرا به مفعول نام‌گذاری می‌کنند.
آشنایی با افعال متعدی و لازم
در ادامه با تعاریف این دو دسته از افعال آشنا می‌شویم و به اهمیت این تقسیم‌بندی پی می‌بریم:
افعال متعدی یا گذرا یا Transitive Verbs
افعال متعدی، فعل‌هایی هستند که فاعل یا مفعولی دارند که «پذیرنده» عمل فعل است. این فعل‌های می‌توانند در جمله معلوم یعنی بیان active و یا در جمله مجهول یعنی passive استفاده شده باشند.
اگر فعل در جمله معلوم به کار رفته باشد، فعلِ transitive active نامیده می‌شود. و نیازمند مفعول مستقیم یا همان direct object است. مثال:
The man opened the door.
«آن مرد درب را باز کرد.»
کلمه man فاعل جمله است. فعل opened فعلِ متعدی معلوم است. و door مفعول مستقیم جمله است.
در این جمله فاعل، انجام دهنده فعالیت است و مفعول مستقیم، پذیرنده این فعالیت است.
اما اگر فعل در جمله مجهول به کار رفته باشد، این فعل، transitive passive نامیده می‌شود. در چنین جمله‌ای، این فاعل است که «پذیرنده» فعالیت است. در حالیکه انجام دهنده فعل یا کلا حذف، و یا اینکه در قالبِ عبارتی که با حرف اضافه آغاز می‌شود (یعنی یک prepositional phrase) بیان شده است. مثال:
The door was opened.
«درب باز شد.» و یا اینکه:
The door was opened by the man.
«درب توسط آن مرد باز شد.»
در این جمله فاعلِ ما door است. فعلِ was opened فعل متعدی مجهول است. و by the man همان عبارتی است که با حرف اضافه آغاز شده و انجام دهنده فعل را مشخص می‌کند.
فعلِ متعدی مجهول یا transitive passive همیشه یکی از افعال am یا is یا are یا was یا were یا be یا being یا been را به عنوان بخشِ کمکیِ خود دارد.
افعال لازم یا ناگذر یا Intransitive Verbs
افعال لازم، فعل‌هایی هستند که نمی‌توان برای آن‌ها پذیرنده فعل را تصور نمود. یعنی از نظر معنایی، غیر ممکن است که این فعل‌ها بتوانند پذیرنده‌ای داشته باشند. به عنوان مثال، فعلِ sleep یعنی «خوابیدن» یا sit به معنی «نشستن» و یاstand به معنای «ایستادن».
در زبان انگلیسی ما دو نوع فعلِ لازم داریم: فعلِ لازم کامل یا intransitive complete و فعل لازمِ ربطی یا intransitive linking.
فعل لازم ربطی یا intransitive linking verb در جملاتی استفاده می‌شود که شامل گزاره فاعلی یعنی predicate nominative و یا گزاره صفتی یعنی predicate adjective هستند.
مثال برای فعل لازم ربطی با گزاره فاعلی:
The man is John.
«(اسمِ) این مرد جان است.»
مثال برای فعل لازم ربطی با گزاره صفتی:
The man is strong.
«آن مرد نیرومند است.»
اما فعل‌های لازم کامل، آن دسته از فعل‌ها هستند که در سایر دسته‌های افعال متعدی و لازم که تا اینجا صحبت کردیم جای نمی‌گیرند. یعنی نه مفعول مستقیم می‌گیرند و نه لازمِ ربطی هستند. پس برای شناخت آن‌ها باید به خوبی با مفاهیم دیگر افعال متعدی و لازم آشنا باشیم. مثال:
The phone was ringing repeatedly.
«تلفن پشت سر هم زنگ می‌زد.»
He lied down on the bed.
«او روی تخت دراز کشید.»
My family was here yesterday.
«خانواده من دیروز اینجا بودند.»
در هیچ‌یک از این جمله‌های بالا، ما پذیرنده فعل نداریم. در جمله پایانی هم توجه داشته باشید که گزاره فاعلی و یا گزاره صفتی نداریم و پس از فعل was قید مکان بیان شده است. پس این کاربرد از فعل to be کاربردِ لازمِ کامل است.
تمرین بیشتر افعال متعدی و لازم جمله‌های انگلیسی
ببینید آیا می‌توانید در هر یک از جمله‌های زیر نوع افعال متعدی و لازم را به درستی تشخیص دهید؟
I will never forget my best friends.
«من هیچگاه بهترین دوستانم را فراموش نمی‌کنم.»
George was the best student in the university.
«جورج بهترین دانشجوی دانشگاه بود.»
The angry lion roared fiercely and loudly.
«شیر خشمگین با شدت و با صدایی بلند غرّش کرد.»
پاسخ‌ها
جمله اول: فعل جمله forget است. و my best friends مفعول مستقیم است. پس این فعل، متعدی معلوم است.
جمله دوم: فعل جمله was است. و the best student گزاره فاعلی است. بنابراین فعل جمله، لازمِ ربطی است.
جمله سوم: فعل جمله roared است. این فعل پذیرنده‌ای ندارد و لازم ربطی نیز نیست. بنابراین فعل از نوع لازمِ کامل است.